Een verzetsman in hart en nieren

Koen Marijt, redacteur van Holland. Historisch Tijdschrift

De spin in het web, de alleskunner of de duizendpoot. Slechts enkele omschrijvingen waarmee Cees de Jong beschreven kan worden. Hij was de spil waar de illegaliteit om draaide. Het verhaal van De Jong wordt beschreven door auteurs Charles Coster van Voorhout en Hans Hoffmann. De oud-journalisten deden jarenlang uitgebreid onderzoek naar de geschiedenis van het verzet in Bloemendaal en omgeving. Dit resulteerde in een omvangrijke publicatie over deze verzetsman in hart en nieren.

In 29 korte hoofdstukken beschrijven de auteurs diverse verzetsactiviteiten vanaf de Meidagen in 1940 tot aan de Bevrijding. Elk hoofdstuk heeft zijn eigen onderwerp en de verhalen zijn kort. Hierdoor leest het boek prima weg. In elk hoofdstuk komt Cees de Jong op de een of de andere manier aan bod. Soms treedt hij als verzetsman op de voorgrond op, soms blijft hij op de achtergrond. Desalniettemin blijkt dat De Jong de kern uitmaakte van het verzet. De auteurs zijn geen historici pur sang . Zo ontbreekt een uitgebreid notenapparaat. Dat is erg jammer, omdat sommige beweringen door de nieuwsgierige lezer niet gecontroleerd kunnen worden. Een voorbeeld is de verklaring waarmee men moest laten zien geen Jood te zijn: ‘Dit stuk papier, in de volksmond al snel bekend als de ‘ariërverklaring’, leidde overal tot hevige discussie. ’Klopt dat wel? Als het in heel Nederland tot grote discussie had geleid, waarom werden de verklaringen dan en masse getekend? Het zijn vragen die tijdens het lezen opkomen en waarbij je als lezer graag zou willen weten welke bronnen gebruikt zijn. Achterin is wel een lijst met bronnen opgenomen, maar dit biedt niet voldoende houvast om diverse beweringen daadwerkelijk te controleren.

Daarnaast schrijven de auteurs af en toe wat subjectief. In hoofdstuk 14 wordt, bijvoorbeeld, de uittocht van Duitsers en NSB’ers op Dolle Dinsdag als volgt beschreven: ‘Voor de Duitsers in Bloemendaal was het nieuws uit Londen aanleiding om verscheidene gebouwen te ontruimen en met een grote colonne tanks en legervoertuigen de wijk te nemen. De volgende dag, dinsdag 5 september, verlieten de ratten het zinkende schip.’ Als journalist kom je hier wellicht mee weg, maar een historicus zou meer afstand moeten bewaren.

Wat wel te waarderen is in dit op het eerste oog stukje regionale geschiedenis, is dat de focus niet alleen op Bloemendaal ligt. Er worden ook verzetsactiviteiten buiten de gemeentegrenzen, onder meer in Haarlem en Amsterdam, beschreven. Zo wordt de moordaanslag op Fake Krist uitgebreid beschreven. Krist was een Nederlandse politieagent, werkte intensief samen met de Duitse bezetter en spoorde Joden, onderduikers en verzetslieden op. Op 25 oktober 1944 werd hij door verzetslieden uit Haarlemmermeer doodgeschoten. Door deze stap buiten de gemeentegrenzen is het boek niet alleen voor de inwoners uit Bloemendaal, maar voor alle Noord-Hollanders een interessante publicatie.

De vormgeving van het boek is redelijk op orde. De cover, met daarop de Hollandse driekleur, valt goed op. Illustraties bij de tekst ondersteunen het verhaal, maar het is jammer dat alle foto’s in het boek zwart-wit zijn. Natuurlijk zijn er niet veel kleurenfoto’s uit de bezettingstijd, maar ook hedendaagse foto’s, zoals van het Kennemer Lyceum dat in 1944 op de nominatie stond om gesloopt te worden, zijn zwart-wit. Hierdoor is het her en der wat eentonig. De vormgevers hebben dit gebrek vermoedelijk op willen lossen door de kaderteksten van kleur te voorzien. Dit is goed gelukt. Daarnaast zijn er diverse quotes opgenomen op de pagina’s waar afbeeldingen ontbreken. Voorzien van een groene achtergrond voegen deze ietwat saaie quotes niet veel toe aan het verhaal. Het boek werd dit jaar in het kader van 75 jaar bevrijding uitgegeven. Helaas heeft een van de auteurs dat niet meer mee kunnen maken. Charles Coster overleed in 2016. De publicatie heeft geen winstoogmerk en wordt tegen kostprijs aangeboden. Dit maakt de aanschaf voor een ieder die interesse heeft in de Tweede Wereldoorlog en het Nederlandse verzet aantrekkelijk. En voor wie geen zin heeft om te lezen zal er ook een luisterboek verschijnen, ingesproken door niemand minder dan de bekende Nederlandse acteur en neef van Cees de Jong, Gijs Scholten van Aschat. Hij zal vast ontzettend trots zijn op zijn oom Cees, de verzetsman waar we eigenlijk niet meer om heen kunnen.

Charles Coster van Voorhout (†) en Hans Hoffmann, Verzet in Bloemendaal. Cees de Jong en zijn vrienden in de oorlog, Uitgever: Jan C. de Jong, 2020, 286 pp, ISBN: 9789090328300. Prijs: € 5,37