Versteende bagage in Leiden

Wouter Linmans

Nu de huidige crisis vrijwel alle aandacht opeist, zou je bijna vergeten dat het 75 jaar geleden is dat Nederland werd bevrijd. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog is de Leidse academie gesloten en dus fiets ik niet, zoals de afgelopen vier jaar, iedere ochtend naar het universiteitsgebouw aan de Doelensteeg. Het heeft lang geduurd voordat ik op die dagelijkse fietsroute, op de hoek van de Herensteeg en het Rapenburg, vanuit mijn ooghoek een stenen koffer zag staan. Die moet er al jaren gestaan hebben, waarom had ik hem niet eerder gezien?

Op het internet lees ik dat de granieten koffer daar al sinds 2010 staat. Het is onderdeel van een monument van de Nederlands-Israëlische kunstenaar Ram Katzir, ter nagedachtenis aan de Joodse stadsgenoten die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn vervolgd en vermoord. Verspreid over de stad staan in totaal zes koffers, gehouwen uit verschillende steensoorten. De rood granieten koffer op de hoek van het Rapenburg staat naast een grachtenpand waar tijdens de oorlog Joodse onderduikers woonden.

Even verderop, vlak naast het bruggetje over de Vliet, staat er nog eentje. De andere koffers staan achter de juridische faculteit van de universiteit, bij het voormalige Joodse Weeshuis aan de Roodenburgerstraat, en bij het voormalige politiebureau aan de Zonneveldstraat van waaruit in maart 1943 een grote razzia werd gecoördineerd. Als je niet weet dat ze er staan, fiets je er zo aan voorbij. Dat de koffer op de hoek van de Herensteeg me niet eerder is opgevallen, was juist de bedoeling van de kunstenaar. De onverwoestbare koffers herinneren aan wat er niet meer is, aan de leegte die de eigenaren achterlieten. Dat de Leidse straten nu zo rustig zijn, onderstreept die leegte nog maar eens.