Verwacht

Populisme in Holland (2025-4)

In de beleving van veel mensen katapulteerde Pim Fortuyn in 2002 Holland in één keer het populistische tijdperk in. Ook voor zijn opkomst waren er al partijen en politici die dongen naar de gunst van de kiezer door zich af te zetten tegen beroepspolitici en het politieke systeem. Bijvoorbeeld Cornelis de Gelder (Had-je-me-maar), Boer Koekoek, Hans van Mierlo en – volgens sommigen – Dries van Agt.

Fortuyn kan gezien worden als het populistische ijkpunt in de Hollandse geschiedenis en daardoor komt hij meerdere keren langs. Clemens van Herwaarden betoogt dat Fortuyn ons veel kan leren over de opkomst van Geert Wilders en zelfs van Donald Trump en Maarten van Rossem betreurt dat hij de aantrekkingskracht van Fortuyn destijds heeft onderschat. Zelfs het at-your-servic-standbeeld van Fortuyn in de bollenstreek komt langs.

Populisme is een breed begrip, met als gemene deler dat populisten opkomen voor de gewone man en vrouw. Was er vroeger ook al sprake van populisme? Kerrewin van Blanken analyseert 17de-eeuwse pamfletten en ontdekt veel woorden die ons bekend voorkomen, zoals ‘elite’ en ‘volk’, maar concludeert dat deze woorden nu toch echt een andere  betekenis hebben dan toen. Ruben Ros gaat drie eeuwen vooruit in de tijd en onderzoekt hoe politici sinds de jaren zeventig andere politici het verwijt maken populistisch te zijn.

Naast Fortuyn passeren Gerrit Paape, Dries van Agt en Ruud Lubbers de revue. Alledrie hebben zij in meer of mindere mate het verwijt gekregen populistisch te zijn. In hoeverre dat terecht was leest u in Populisme in Holland.

Holland (2025-4) verschijnt in december 2025.

Afb. 1 Prinsjesdag. Schilderij van Jan Havicksz. Steen, 1660-1679. Collectie Rijksmuseum Amsterdam.