En masse op de schaats naar Vlaardingen voor de moppen…
Frank de Hoog
Afb. 1 Drukte op de Vlaardingse Vaart, 19 januari 1966. Het Stadsarchief Vlaardingen
Het aangekondigde winterweer wakkert de schaatskoorts in alle hevigheid aan. Met als gevolg dat er in kranten en praatprogramma’s weer volop gespeculeerd wordt over de Elfstedentocht. Voor veel schaatsliefhebbers is dit evenement het ultieme, maar de Westlanders hebben een eigen traditie hoog te houden.
Als het natuurijs sterk genoeg is, binden de Westlanders al jarenlang de schaatsen om. Op de vele tuinderslootjes is het goed toeven, maar je telt pas echt mee als je in Vlaardingen bent geweest. Sinds de negentiende eeuw begeven de inwoners uit de verschillende Westlandse dorpen zich op het ijs om in Vlaardingen zogeheten ijsmoppen te halen. Dit harde winterbaksel – Westlanders spreken eerder van Vlaardingse moppen – is een ambachtelijk koekje gemaakt van zanddeeg dat gekenmerkt wordt door een vaste verhouding van bloem, suiker en vetstof (2:1:1). Zodra het vriest, en alleen dan, maken de Vlaardingse bakkers deze bijzondere specialiteit.
Afb. 2 Verpakkingszakje voor Vlaardingse ijsmoppen bakkerij Frans Hazenberg, 1993-2009. Collectie Museum Vlaardingen
De tocht naar de Haringstad verliep via de Vlaardingse Vaart. De rooms-katholieke Sint-Joannes de Dooperkerk op de Hoogstraat kenmerkte het eindpunt van deze zo’n vijftien kilometer lange schaatstocht. Hier werden de schaatsen afgebonden of uitgedaan om massaal naar de Vlaardingse Hoogstraat te trekken. In de cafés warmden de Westlanders zich op om vervolgens bij de bakkers de felbegeerde ijsmoppen te kopen. Geknoopt in een witte of rode zakdoek hingen de koekjes aan een riem of knoopsgat op de buik van de schaatsers. Wie als eerst in zijn of haar dorp met deze moppen thuiskwam, was de held van de dag.
Afb. 3 Schaatsen op de Vlaardingse Vaart. Het Stadsarchief Vlaardingen
Deze traditie van de ijsmoppen uit Vlaardingen was de eerste kennismaking met stad waar ik nu twee jaar werk. Op het moment dat ik bij Museum Vlaardingen aan de slag ging, vertelde mijn vader over een verhaal dat in de familie de ronde deed. Toen zijn broer in de jaren vijftig het levenslicht zag, was zijn vader niet bij de geboorte aanwezig. Wat was er aan de hand? Het had gevroren, waardoor mijn opa zich op het ijs had begeven om geheel volgens Westlands gebruik ijsmoppen te halen in Vlaardingen. De schaatskoorts had hem volledig in zijn greep.
Vijftig jaar later leg ik als echte Westlander de tocht naar Vlaardingen nog wekelijks af. Weliswaar niet via het ijs, maar met het opkomende winterweer is het binnenkort misschien mogelijk in de schaatssporen van mijn streekgenoten te treden.
Afb. 4 Ansichtkaart van bakkerij Frans Hazenberg, ontworpen door Jan Houdijk. Collectie Museum Vlaardingen
Literatuur
- Gertruud en Frank Hazenberg, IJsmoppen uit Vlaardingen. Traditie in een zakdoek (Vlaardingen 2009).