Home › Geen categorie › Een Hollandse fabriek in Zuilen

Een Hollandse fabriek in Zuilen

Geplaatst op Geplaatst in Geen categorie

Door Jaap de Haan

Al ruim tien jaar woon ik in Utrecht-Zuilen. Deze wijk is ontstaan toen de Amsterdamse treinenfabrikant Werkspoor zich in 1913 vestigde op het gebied van het dorpje Zuilen (bekend van het gelijknamige slot). Veertig jaar later werd de wijk door Utrecht geannexeerd en is de gemeente Zuilen opgeheven.

Werkspoor werd net als de Groningse staalgieterij Demka aangetrokken door de ruimte en goede bereikbaarheid van het landelijke dorpje ten noorwesten van Utrecht. Langs het Merwedekanaal bouwden beide ondernemingen een nieuwe fabriek. Werkspoor verplaatste de treinenbouw naar Zuilen omdat de fabriek op Oostenburg in Amsterdam te klein was geworden. Met de komst van de fabriek kwamen ook vele arbeiders – wel 6000 in de hoogtijdagen. Voor haar arbeiders bouwde Werkspoor (samen met Demka) twee nieuwe wijken: Elinkwijk voor het hogere personeel en De Lessepsbuurt voor de arbeiders.

Vanaf eind jaren 1960 ging het bergafwaarts met beide fabrieken. Werkspoor stopte de productie in 1972 en Demka sloot haar deuren elf jaar later. Waar er van de laatste fabriek vrijwel niets meer over is zijn er van Werkspoor nog diverse sporen over, zoals de fabriekshallen en de arbeiderswijken.

Afb. 1 Zuilen de Leisepsstraat met Sigarenwinkel Coöp. Oostenburg, ca. 1916-1925. Coll. Het Utrechts Archief.

De Lessepsbuurt is de interessantste. De wijk werd volgens het tuindorpprincipe ontworpen door Ph.J. Hamers en tijdens de Eerste Wereldoorlog gebouwd. Voor die tijd waren de huizen modern : ruim, licht en gevarieerd. Door de variatie in grootte woonde het hoger en lager personeel naast elkaar.

Het had weinig gescheeld of de wijk was net als de fabrieken gesloopt, maar gelukkig zijn de ideeën over industrieel erfgoed veranderd. In 2005 is De Lessepsbuurt grondig gerenoveerd en inmiddels zijn ook de overgebleven fabriekshallen onder handen genomen. Trienen worden er al lang niet meer gemaakt, maar van Werkspoor zijn nog diverse sporen in de openbare ruimte te vinden. 

Afb. 2 De apparatenhal van Werkspoor (1960). Nu de evenementenhal Werkspoorkathedraal. Bron: Wikimedia Commons. Foto: AarClaij

Meer weten?