Redactioneel | Heldhaftig, vastberaden, barmhartig

Het devies van de stad Amsterdam als titel van dit redactioneel is misschien een onverwachte keuze voor een nummer van Holland. Historisch Tijdschrift. De redactie moedigt auteurs en studenten immers aan om over de grenzen te kijken. Volgens ons past deze wapenspreuk echter in meerdere opzichten perfect bij dit laatste nummer van 2020, al was het maar om de roerige tijd te duiden waarin het tot stand is gekomen. Tijdens de voorbereidingen van dit nummer gebeurde iets wat niemand had verwacht: de uitbraak van een pandemie. Dit had een enorme impact op het openbare leven, en ongetwijfeld ook op u. In juli, op het moment van schrijven, zijn de maatregelen grotendeels opgeheven en hoopt iedereen dat het ergste achter de rug is. Dat we er zo voorstaan, is te danken aan de vastberadenheid waarmee iedereen gewerkt heeft om er bovenop te komen; aan het heldhaftige werk van de helden uit de zorg en andere ondersteunende beroepen; en de barmhartige acties van ieder die iets voor zijn/haar buren, familieleden of vrienden heeft betekend.

Ook Holland ondervond gevolgen van de pandemie. Het symposium dat ter ere van het tweede nummer van 2020 (‘Langs Hollandse straten’) georganiseerd was, kon helaas geen doorgang vinden. In plaats daarvan werd op 29 juli een online webinar gehouden. Drie sprekers vertelden hoe specifieke straten in Amsterdam, Schiedam en Vlaardingen ons meer konden leren over de geschiedenis van deze steden. Verder heeft de redactie maar liefst twee nieuwe online rubrieken in het leven geroepen. Zo is er een draai gegeven aan de vaste rubriek de Uithoek, met de creatie van de Thuishoek. Elke week nam een redactielid u mee op pad in zijn of haar woonplaats en werd nieuw licht geworpen op een stukje geschiedenis aldaar. Ook is de nieuwe rubriek de Hollandse Podcast Parade gelanceerd, waarbij elke maand een nieuwe historische podcast werd gesignaleerd door een (kunst)historicus. Deze rubrieken kunt u terugvinden op onze website of via onze sociale mediakanalen. Het zou te ver voeren om onszelf heldhaftig te noemen, maar als redactie waren we wel vastberaden om iets positiefs te doen in deze crisis. We hopen dat onze online activiteiten u de nodige afleiding hebben bezorgd in een stormachtige tijd.

Het Amsterdamse devies is echter vooral van toepassing op de inhoud van het open nummer dat voor u ligt. In het eerste artikel neemt Marlies Draaisma, winnaar van de Holland Scriptieprijs 2019, u mee naar de laatmiddeleeuwse Pieterskerk te Leiden, waar het door de vele memoriediensten gonsde van de bedrijvigheid. Leidse gelovigen grepen met de nodige vastberadenheid de devotionele ruimte van de kerk aan om hun zielenheil te bevorderen en hun namen voor de eeuwigheid te laten weerklinken. Romy Beck laat in het tweede artikel zien hoe heldhaftig de vrouwen in 17de-eeuws Amsterdam zich staande hielden als hun mannen op zee verkeerden. Met behulp van bijzondere persoonlijke en verloren gewaande brieven weet zij een nieuw beeld van het leven van deze vrouwen te schetsen: zij stonden er nooit écht alleen voor en konden rekenen op de barmhartigheid van anderen. Voor het derde artikel blijven we in Amsterdam, maar springen we in de tijd vooruit. Daniël M. Metz brengt ons naar de Nieuwe Achtergracht. In deze ogenschijnlijk normale Amsterdamse buurt speelde gedurende zo’n 150 jaar een vastberaden Joodse gemeenschap een belangrijke rol in de diamantindustrie. Metz toont ons welke cultuurhistorische impact dit heeft gehad op de wijk.

In het Holland Bloc keren we terug naar de actualiteit en de impact van de nieuwe crisis. Maar niet voordat Frank de Hoog u in het Topstuk laat kennismaken met een bijzonder kunstwerk van de nieuwe wetenschap uit de 17de eeuw: de oudst-bewaarde opgezette zaagvis van Nederland. Vervolgens vertelt Patricia Deiser in het Beeldessay over het bijzondere Coronaproject dat zij voor het Haags Historisch Museum heeft opgezet aan het begin van de crisis. Kayleigh Goudsmit gaat in het Column in op een ontwikkeling die het afgelopen jaar, mede door corona, een flinke vlucht heeft genomen: het uitbrengen van historische podcasts. Is dit een zinloos tijdverdrijf of een verrijking van de geest? Ten slotte sluit Kees van Rixoort de hekken met een Uithoek over Ooltgensplaat: een dorpje op Goeree-Overflakkee met een verrassend rijke geschiedenis.

Wij wensen u veel leesplezier!

Frank de Hoog, Koen Marijt en Roosje Peeters